Samenvatting van het IMPAC rapport
Vrienden van het Shalom Festival
Het onderwijs van onze kinderen is zeer belangrijk.
Dat is ook zo voor het onderwijs met betrekking tot het conflict in het Midden-Oosten. De jeugd krijgt via lessen informatie over het conflict en vormt zich een opinie. Ze zien elke dag de beelden via de media maar krijgen ook informatie en commentaren over het conflict in de scholen, in het lesmateriaal.
Omdat onderwijs zo belangrijk is hebben de organisatoren van het festival me gevraagd om een korte voorstelling te maken van een zeer recent onderzoeksrapport dat gaat over het lesmateriaal in Belgische lagere en middelbare scholen met betrekking tot het Midden-Oosten. Het rapport is vorige maand uitgegeven en is uniek. Het is de eerste keer dat een wetenschappelijk verantwoord onderzoek is uitgevoerd over onderwijs en het conflict in het Midden-Oosten. De studie is uitgevoerd door de ‘International Movement for Peace & Coexistence’ die 52 bronnen voor het lesmateriaal van scholen in Vlaanderen en Wallonië heeft onderzocht.
In zijn voorwoord van het onderzoeksrapport zegt collega Mark Elchardus van de VUB:
“Uit een eerder onderzoek van 2010 bij de Brusselse jongeren waren er al opvallende resultaten. De helft van de ondervraagden waren moslim, de andere helft niet. Bij de moslimjongeren was er een antisemitische opvatting van rond de 50%, terwijl dat percentage rond de 10% lag bij de andere jongeren. Het antisemitisme was dus vijf keer meer aanwezig bij de moslimjongeren dan bij de jongeren met een andere levensbeschouwing.”
Elchardus beëindigt zijn voorwoord met de bedenking dat een beter inzicht over hoe het conflict in het Midden-Oosten wordt besproken in de scholen buitengewoon belangrijk wordt na 7 oktober 2023 en ook in het licht van de toename van een anti-Joods klimaat in Europa.
Het is daarom belangrijk om te kijken naar het lesmateriaal dat de leraars in het lager en secundair onderwijs gebruiken over het conflict in het Midden-Oosten.
Dit onderzoek is er nu dankzij de ‘International Movement for Peace & Coexistence’.
WAT ZIJN DE BEVINDINGEN VAN HET RAPPORT?
In het lesmateriaal wordt het conflict overwegend op een partijdige en polariserende manier gepresenteerd.
De bevindingen onthullen een grote bekritizerende aandacht voor Israël dat de uitsluitende verantwoordelijkheid krijgt toebedeeld voor de nasleep van de oprichting van het land in 1948. Het gebruikte lesmateriaal gaat ervan uit dat alleen Israël het conflict kan oplossen. Het lesmateriaal duidt de vinger naar de oprichting van Israël zelf als oorzaak van het aan gang zijnde gewapend conflict in het Midden-Oosten. Dit zijn pogingen om het bestaansrecht van Israël te ondermijnen ondanks de historische Joodse banden met het land die meer dan tweeduizend jaar teruggaan.
De partijdige selectie van het lesmateriaal ondersteunt vooral de Palestijnse versie. De Israëlische standpunten worden weggelaten en indien ze worden gegeven is dit op een bekritizerende manier. Dit negatieve beeld over Israël wordt voorgehouden aan de jeugd in onze scholen.
Mag ik aan het IMPAC rapport toevoegen dat er ook een ideologische vertekening is van het conflict in het Midden-Oosten?
De Palestijnse beweging heeft zichzelf sinds de jaren 1960 voorgesteld als een nationale bevrijdingsbeweging maar is in de laatste 20 jaren geëvolueerd naar een islamistische beweging met de opkomst van Hamas en ‘Palestinian Islamic Jihad’. Hamas en de ‘Palestinian Islamic Jihad’ zijn jihadistische bewegingen zoals ISIS en Al Qaeda en Hezbollah, met het regime in Teheran en de Houthis als hun bondgenoten. De nieuwe Palestijnse beweging gelooft in een heilige oorlog – de jihad – zowel tegen Israël als het Westen. Het gaat niet meer over het land van Israël – Eretz Yisrael – maar over de dominantie en de overwinning van het islamisme.
Het rapport van IMPAC gebruikt verschillende wetenschappelijke indicatoren die de methoden van de eenzijdigheid in het onderwijs beschrijven en aanduiden.
Een voorbeeld van een indicator: “Bevooroordeeld en emotioneel taalgebruik die de Palestijnen voorstellen als slachtoffers en Israëli’s als de onderdrukkers. De verwijzingen in het lesmateriaal gaan over discriminerende grenscontroles, de zogenaamde slechte sociaaleconomische positie van de Palestijnen die veroorzaakt zou zijn door Israël, het gebruik van natuurlijke hulpbronnnen door Israël, het vermelden van een zo hoog mogelijk aantal Palestijnse burgerslachtoffers.”
We weten dat de keuze van bronnen voor het lesmateriaal van groot belang is.
Het lesmateriaal in de scholen neemt de cijfers van Hamas kritiekloos over als het gaat om de burgerslachtoffers, en geeft weinig aandacht aan de Israëlische cijfers. Het lesmateriaal zegt niets over de kritieke context van burgerslachtoffers in Gaza. Hamas plaatste doelbewust haar militaire posities in scholen of in de dichte omgeving van scholen (UNRWA), in of nabij hospitalen en appartementsgebouwen. De Israëlische gegijzelden worden voor een deel vastgehouden door burgergezinnen in Gaza. Het lesmateriaal in de scholen verzwijgt of minimaliseert het feit dat Hamas en PIJ de burgers van Gaza gebruiken als menselijk schild om zich te verschuilen. De gebruikte strijdmethoden van Hamas en PIJ zijn verboden door het humanitaire recht, maar de islamistische bewegingen erkennen het humanitaire recht niet. Dit wordt niet goed uitgelegd in het lesmateriaal.
Vlaanderen en het onderwijs
De Vlaamse onderwijsrichtlijnen benadrukken de principes van neutraliteit en objectiviteit, en ze pleiten voor een breed scala aan ideeën en het waarderen van verschillende meningen. Die vaardigheden zijn van belang om propaganda, verkeerde informatie en vooroordelen te herkennen en te beoordelen.
Uit het onderzoeksrapport blijkt helaas dat het lesmateriaal stereotypen en gepolariseerde standpunten gebruikt en die zelfs versterkt. Dit is in tegenspraak met het onderwijsbeleid van de Vlaamse regering dat inspanningen verwacht om een inclusieve en harmonieuze samenleving op te bouwen.
Het herhaalde gebruik van opruiende taal en termen als ‘apartheid’ en ‘etnische zuivering’ en zelfs ‘genocide’ zonder context of bewijs verankeren negatieve percepties en versterken gevaarlijke stereotypen. Het zet aan tot wantrouwen en zelfs haat tegen Joden en Israël.
DE BRONNEN VAN HET LESMATERIAAL IN VLAAMSE SCHOLEN
Dit rapport brengt een verontrustend patroon van vooringenomenheid in schoolmateriaal over het conflict aan het licht. 81% van de geanalyseerde bronnen bevatten sleutelelementen van antisemitische standpunten zoals beschreven door UNESCO, en meer dan 60% vertoont potentieel voor radicalisering.
Wat zijn de gebruikte bronnen voor het lesmateriaal in Vlaamse scholen?
Het Belgische Directoraat-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking (DGD) met het federaal agentschap ENABEL financieren de productie van bevooroordeelde materialen en pamfletten die verspreid en gebruikt worden in de scholen. De Belgische ontwikkelingssamenwerking roept hiervoor de hulp in van gepolitiseerde NGO’s en andere partners. Die informatie wordt dan gratis verstrekt aan de scholen.
De scholen zelf stellen geen kritische vragen over het informatiemateriaal geleverd door de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Zo ontstaat er een keten van politisering en eenzijdige informatie vanuit een ministerie naar de scholen.
De politisering van het lesmateriaal via de betrokkenheid van de Belgische ontwikkelingssamenwerking is problematisch. Internationaal onderzoek heeft bewezen dat het schoolmateriaal nationale of ideologische vooroordelen kan bestendigen, het kan de opinie van leerlingen aanzienlijk beïnvloeden en oriënteren.
De betrokkenheid van de NGO’s bij de productie van bevooroordeeld educatief materiaal via de Belgische ontwikkelingssamenwerking roept vragen op over de verspreiding van bepaalde politieke overtuigingen. NGO’s hebben het recht op een eigen politieke of ideologische agenda maar het is niet correct om te trachten die agenda via de scholen te realiseren.
Sommige van de geanalyseerde bronnen zijn bestemd voor lagere scholen, wat erop wijst dat het politiseringsproces al op jonge leeftijd begint.
CONCLUSIES
Dringend onderzoek over het gebruikte lesmateriaal in ELKE SCHOOL is nodig.
De bevindingen van het IMPAC rapport wijzen op de noodzaak voor een uitgebreide evaluatie van de aanbieders en het aangeboden materiaal over het Midden-Oosten conflict in scholen. Die evaluaties moet ervoor zorgen dat het lesmateriaal aan de principes van neutraliteit, objectiviteit en inclusiviteit beantwoorden.
Mag ik eraan toevoegen dat de verantwoordelijkheid om onbevooroordeeld lesmateriaal te gebruiken de eindverantwoordelijkheid is van de scholen en de inrichtende machten?
Ook de Vlaamse Minister voor Onderwijs, die de scholen financiert, moet erop toezien dat de subsidies voor het onderwijs op een verantwoorde manier worden gebruikt. Het mag niet leiden tot politieke propaganda in de scholen met het geld van de belastingbetaler.
Het lesmateriaal moet vrij zijn van vooroordelen. Het mag geen intolerantie en vijandigheid aanwakkeren die bijdragen aan polarisatie in de bevolking en aan de toenemende Jodenhaat in België. Wanneer de overheden het toenemend antisemitisme in België erkennen, moeten ze ook bereid zijn om de oorzaken ervan onder ogen te zien.
Het IMPAC rapport doet een oproep tot het oprichten van onafhankelijke controleorganen in Vlaanderen en Wallonië met de inbreng van pedagogen en experts in co-existentie, discriminatie, antisemitisme en radicalisering om een rigoureus controleproces voor het lesmateriaal uit te werken. De oorlog in het Midden-Oosten is een kritieke test die niet mag falen. Ons onderwijs verdient beter.
Vrienden van het Shalom Festival
Er is reden om samen te dansen. De krachten van het goede zullen winnen in het onderwijs, het kwaad zal verdreven worden.
